Alternatieve feiten
De psychologie van nepnieuws
De afgelopen jaren is er nogal wat te doen geweest over nepnieuws in de media. Politici en managers van grote bedrijven wordt verweten dat ze doelbewust onjuiste informatie verspreiden voor eigen gewin. Maar ook individuele burgers kunnen via sociale media een groot publiek bereiken en zich te buiten gaan aan grappen, roddels en leugens die de status van nepnieuws hebben.
Dit boek gaat in op twee grote oorzaken van nepnieuws: nieuwsverspreiders kunnen liegen of ze kunnen zich vergissen. Deze varianten van nepnieuws worden besproken met als belangrijkste voorbeeld wetenschappelijk nepnieuws. Vervolgens wordt ingegaan op de vraag in hoeverre nepnieuws zorgelijk is. En tot slot: hoe kunnen we ons beschermen tegen nepnieuws? Daarbij valt natuurlijk allereerst te denken aan het nauwkeurig controleren van alle nieuwsberichten.
Maar we kunnen ook aan onszelf werken. We kunnen bijvoorbeeld proberen om minder goedgelovig te zijn, maar ook om vaker uit onze bubbel te komen. Als nepnieuws namelijk een probleem is, zit dat niet alleen in de onjuistheid van de informatie, maar vooral ook in hoe wij daar vervolgens mee omgaan.
Eric Rassin (1969) studeerde rechten en gezondheidswetenschappen en promoveerde aan de Universiteit Maastricht. Thans verzorgt hij pro Justitia-rapportages, veelal over de betrouwbaarheid van getuigenverklaringen en bekentenissen. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Eerder verscheen o.a. van zijn hand bij Scriptum: Waarom ik altijd gelijk heb. Over tunnelvisie (6e druk).
Reacties
Het is goed dat in deze tijd van 'fake news' een overzicht gepubliceerd wordt wat 'alternative feiten' zijn. Eric Rassin gebruikt de actualiteit om uit te leggen wat vreemde of onheuse argumentatie is. Zo was er de Amerikaanse natuurkundige Alan Sokal die met behulp van modieuze peptalk het ene na het andere artikel gepubliceerd wist te krijgen in peer reviewed tijdschriften. Later schreef hij een boek waarin hij onthulde alleen onzinnigheden in die publicaties te hebben gestopt. Van een heel andere orde is de fake die de musicus Dotan de wereld in bracht, namelijk door zelf nepberichten van zogenaamde fans op zijn Facebook te plaatsen. Zo heeft Rassin nog talloze voorbeelden (van de weervrouw die over 'muggenweer' spreekt terwijl Vapona direct erna reclame maakt voor anti-muggenspray) van op de een of andere wijze gemanipuleerde informatie. Het boek besluit met een literatuurlijst.
Hans Renders voor NBD Biblion